زبان مردم منطقه سرباز

مردم سرباز به زبان بلوچى صحبت مى ‏کنند بنابراین لازم است که زبان بلوچى شناخته شود. محققان ، زبان بلوچى را یکى از لهجه ‏هاى قدیم زبان فارسى دانسته ‏اند. متأسفانه دانشمندان زبان شناس ایرانى تا کنون در باره زبان بلوچى به تحقیق و تتبّع نپرداخته‏ اند و کتابى تألیف نکرده‏اند. در عوض جهانگردان

، مأموران سیاسى و گاهى دانشمندان زبان شناس در خصوص اوضاع بلوچستان کتابهاى جامع و مفصلى انتشار داده ‏اند. بطوریکه تعداد این کتابها، بنا به فهرستى که در دایرة المعارف اسلامى آمده از ۶۰ جلد تجاوز مى‏کند. انگلیسیها یک قرن پیش مطالعات و تحقیقات لازم را در مورد بلوچستان انجام داده و گرامر بلوچى را هم به طبع رسانیده ‏اند. مطالعات تاریخى زبان فارسى نشان مى‏دهد که زبان فارسى امروزى و زبان بلوچى هر دو دنباله بلافصل زبان فارسى میانه هستند. عنوان کردن زبان بلوچى به عنوان گویشى از فارسى میانه چندان ازصواب به دور نیست. اما دانستن آن در زمره گویشى از گویشهاى فارسى امروزى فارسى نومنطقى به نظر نمى‏رسد، چون درک زبانهاى فارسى و بلوچى امروزى براى سخنوران این دو زبان بدون آموزش، امکان پذیر نیست. با نگاهى دقیق تر در مى ‏یابیم که نزدیکترین زبان در حال حاضر به زبان بلوچى زبان فارسى است، چنانچه در زبان بلوچى با مشکلاتى مواجه شویم، منطقى تر آن است که چاره آن را در زبان فارسى بجوییم و در صورت برخورد با مشکلات در زبان فارسى از زبان بلوچى کمک بگیریم.

زبان بلوچى یکى از لهجه‏ هاى زبان فارسى قدیم است که از ریشه اوستایى و پهلوى الهام مى ‏گیرد و به لحاظ تماس کمتر مردم بلوچ با مردم سایر مناطق ایران که ناشى از دورى منطقه بوده است، به خوبى حفظ شده و اصالت خود را از دست نداده است و در بسیارى موارد، بخصوص از نظرکاربرد و حروف در کلمات و اصوات در لغات، خلوص و قدمت خاص خود را دارد. زبان بلوچى تا حدى به لهجه کردى شباهت دارد و به مقدار قابل توجهى از فارسى جدید نیز متأثر است.

زبان بلوچى امروز، ترکیبى از فارسى قدیم و فارسى جدید مى‏باشد. علاوه بر آن لغات هندى و اردو و پشتو در نقاط مجاور پاکستان و افغانستان به چشم میخورد و در پاره ‏اى از موارد لغات انگلیسى در زبان بلوچى نیز وارد شده است و آن به لحاظ تسلط انگلیسیها در بلوچستان و اقامت طویل المدت سپاهیان انگلیسى در این منطقه مى‏باشد.مهمترین زبان جنوب شرقى ایران، زبان بلوچى است که آن را از جهت هیأت قدیمى بسیارى از لغات باید از لهجه‏ هاى مهم ایرانى شمرد، زبان بلوچى با زبان و تلفظ پهلوى اشکانى و پهلوى اوایل ساسانى نزدیک است. زیرا که بر اثر سختى رفت و آمد در تمام قرون و عدم آمیختگى با دیگر گویشها، صورت اصلى کلمات و لغات اصیل را نگاه داشته است.

نمونه لغاتى از فرهنگ پهلوى که در زبان پهلوى متداول بوده  ‏اند و امروزه در بلوچى نیز هنوز بکار میروند اما در پارسى متداول نیستند.

زبان بلوچها از قدیمى  ‏ترین زبانهاى جهان و بى تردید متعلّق به پیش از دوره میانه است و به تحقیق زبانى که کتیبه بیستون را بدان نوشته بودند، با تفاوتهاى اندکى، همین زبان بلوچى است که اکنون در بلوچستان متداول؛ و از لحاظ موسیقى درونى کلمات در میان زبانها و لهجه‏ هاى رایج در ایران، دُرّى یگانه است. این زبان به پهلوى اوایل عصر ساسانى نزدیکتر است.

در حال حاضر زبان بلوچى با دو شعبه بزرگ : بلوچى شمالى یا سرحدّى و بلوچى جنوبى یا مکران در سراسر این سرزمین عظیم جارى و سارى است. لازم به توضیح است که به علت وسیع بودن سرزمین بلوچستان و عدم ارتباطات نواحى پراکنده آن ، لهجه ‏هاى گوناگونى در آن رواج دارد. بطوریکه امروزه یک بلوچ زاهدانى نمى ‏تواند زبان یک بلوچ آهورّانى یا دَشتیارى را بفهمد چنین امرى در سایر جاها نیز صدق مى‏کند. بلوچى شمالى بیشتر تحت تأثیر لغات زبان فارسى قرار گرفته است و برعکس بلوچى جنوبى بیشتر متأثر از لغات انگلیسى و اردو مى ‏باشد.

آقاى آموزگار رئیس سابق فرهنگ سروان مى  ‏نویسد: مشکل بزرگ در راه تحقیقات مربوط به زبان بلوچى این بود که نتوانستم قاعده و دستور واحدى براى صرف و تغییر شکل یافتن در زمانهاى ماضى و مضارع بدست آورم. هر فعل به صورتى صرف میشود و تابع قانون معینى نیست و شبیه به افعال بى قاعده انگلیسى است، و دیگر آنکه، لغات و مفاهیم هر دهکده‏اى متفاوت با دهکده دیگرى بود و این خود مستلزم صرف وقت بسیار است تا یک نفر غیر بلوچ بتواند تغییرات و تفاوتها را تشخیص داده ومتوجه گردد.

در بخش سرباز با وجود آنکه زبان رایج، زبان بلوچى است، اما در دهستانهاى آن لهجه ‏ها تا حدودى فرق مى ‏کند، بطوریکه امروزه میتوان خالص‏ترین زبان بلوچى را در میان عشایر پراکنده آن یافت، سایر دهستانها با یک لهجه صحبت مى ‏کنند اما در این میان، دهستان سرباز به علت گسترش ارتباطات، خصوصاً در نواحى جنوبى آن لهجه خاصى دارد. این دهستان بیشتر تحت تأثیر لغات اردو و پاکستانى قرار گرفته است. و در چند روستاى آن نظر مُغ و کوه میتگ و دپکوربا لهجه خاصى صحبت مى ‏کنند و تقریباً بعضى از حروف و کلمات را بصورت غلیظ ترى نسبت به سایر جاها ادا مى‏کنند. در مجموع میتوان گفت که آندسته از آبادیهایى که از درّه سرباز دور بوده‏ اند، زبان خالص خودشان را بهتر توانسته ‏اند حفظ کنند. در زبان فارسى کلمات را با( ها ) یا( ان) جمع مى ‏بندند اما بلوچها بدون اینکه میان موجودات جاندار و بى ‏جان، تفاوتى قائل شوند، تمام کلمات را با سه حرف (ى – ا- ن) جمع مى‏بندند، بعضى کلمات را به ندرت با( ا- و- ن )جمع مى بندند اما جمع بستن با «ها »مطلقاً معمول نیست.

در حال حاضر در این بخش و حتى در سایر قسمتهاى بلوچستان، بسیارى از لغات اصیل بلوچى از بین رفته و لغاتى دیگرنظیر هندى، پاکستانى، انگلیسى، فارسى و … جانشین آنها گشته است، بطوریکه حتى یک فرد تحصیل کرده بلوچ عاجز از آن است که بتواند سلام و احوال پرسى خاص بلوچى را ادا کند و حتى زبان خالص بلوچى را فهمیده و با آن صحبت کند، که این واقعاً جاى بسى تأسف است.

نویسنده: اسلام رند بلوچ – وبلاگ یسا رای مکران

http://yasariray.mihanblog.com/post/391

http://www.taftaniran.com/topnews/1681.html